Hjúnini Svanhild og Knút Vesturdal

Tað var ein regndag í august mánaði 2018, at eg gjørdi av at fara mær ein túr til Eiðis at vitja Knút Vesturdal, tí hann hevði fortalt mær, at hann átti nakrar gamlar myndir frá vegarbeiðinum - Eiði - Gjógv - Funning - seinast í 1950unum og fyrsta partin av 1960unum. Knút og kona hansara, Svanhild, ið forrestin er systkinabarn mítt, eru blíð og fyrikomandi fólk - og so er tey eisini prátingarsom. Knút man vera ein av teimum fáu, ið eigur myndir frá tí vegarbeiðinum. Myndirnar eru áhugaverdar - tað koma vit aftur til. Knút hevur mestsum búð á vegnum í eina hálva øld, og hann hevur fleiri ferðir verið í Kringvarpinum og fortalt um vegarbeiði, kavagrevstur og annað áhugavert sum heild, og við bandupptakaranum í hond royndi eg at beina hann inn á meira "lokalar" hendingar frá teirri tíðini.

Heimasíðan hevur mestsum verið óvirkin alt hetta árið, av tí at hon hevur álopin verið (hakkað) av einum ella øðrum teldusníki. Tað hevur verið eitt verri baks – serliga við myndasavninum - at fingið alt at virka aftur, men nú vóna vit, at tað er í lagi. Frá 2005 til 2018 havi eg regluliga lagt myndir út í savnið, men eg haldi uppat við tí nú. Tøknin er nógv broytt hesi árini, og tað er blivið so deiliga lætt og skjótt hjá øllum at blaka myndir út, at eg haldi, at tíðin er farin frá mínum savni. Í savninum eru nú slakar 30.000 myndir, og tað er ogn í teimum. Tær seinastu myndirnar – desembur 2017 – er júst útlagdar. Ikki ætli eg mær at leggja heimasíðuna deyða. Nakrar frásagnir eru á skránni, og so eigi eg eina rúgvu av gomlum bandupptøkum, sum eg kundi hugsað mær at hugt nærri at. Øll staðanøvnini við Gjógv finnur tú, um tú trýstir á kortskipanina, sum liggur á forsíðuni.

Hetta var tað – síggjast!!

Á bygdarveitsluni 14.04.18 helt Jórun Høgnesen hesa taluna:

Lýð á ljóðið, lýð á ljóðið, Føroya fólk so blíð, potið burt úr oyra, so tit kunnu hoyra, hvussu til gekk í tí fornu tíð.

Hetta er byrjanin til yrking eftir Kvívíks Jógvan, sum var føddur í 1843. og sum er um støðuna í Føroyum í Gablatíðini og við monopol handlinum. Kvívíks Jógvan yrkir um vandafullar handilsferðir, um troyggur og hosir, sum vóru vrakaðar. Um garpin reysta, sum biður fólkið vakna upp úr dúri, har tey hava sovið fast, og hann sigur, at umsíðir trælabandið brast. Tingið bleiv sum kunnugt endurreist í 1852 og fríhandilin kom í 1856 og harvið byrjar eitt nýtt tíðarskeið í Føroyum. Og Kvívíks Jógvan endar við at siga: Er nú ikki, er nú ikki, her umskipað nógv. Beint á veg var funnið, Føroyar hava vunnið. Vinning stóran, vinning stóran bæði á land og sjógv.

Barnaminni

Eg eri ikki uppvaksin við Gjógv, men eg eri sera glað fyri, at kalla meg hálvt gjáarfólk, tí mamma mín Jóhanna Fredrikka, var ættað úr Blásastovu. Ommu við Gjógv, Jørginu, kendi eg ongantíð, tí hon doyði bert 58 ára gomul í 1941. Abba við Gjógv, Jóhan í Blásastovu, eigi eg nøkur góð barnaminnir um. Hann andaðist í 1963, 84 ára gamal.

Tað var altíð so gott, hugnaligt og stuttligt at koma norður til Gjáar at ferðast um summarið. Í trýssunum var ikki vanligt at ferðast so nógv uttanlands, men leiðin gekk út um bygdirnar í Føroyum. Eg helt, at vit vóru so heppin, at bæði foreldrini ikki vóru slektaði úr Klaksvík, tí so høvdu vit neyvan ferðast nakað serligt, soleiðis var tað bara, men ein túr til Gjáar fóru vit hvørt summar. Ofta gjørdu mostur og mamma ferðalag, og tá var fult í Blásastovu, og væl bar til uttan sentralhita og uttan elektrisitet og uttan WC. Um summarið var leingi ljóst og eftir skýming var petroliumslampan tendrað og kolkomfýrurin var heitur, so tað var so fjálgt og gott.

Vit spældu úti allan dagin. Øll bygdin var spælipláss okkara, men í Gjónna, og út á Nasa og Gulaklett ella á Seiðaberg máttu vit ikki fara uttan við vaksnum, og tað aktaðu vit sum smábørn. Var tað so onkur, sum kortini smoygdi sær oman í Gjónna, so var altíð onkur maður ella kona, ið bað børnini koma niðan aftur. Ì tí førinum var øll bygdin barnagenta. Hóast tað vóru vit ofta niðri í fjøru og fangaðu trøllasíl, eitt orð, sum eg bara kenni frá Gjógv. Og eitt tað stuttligasta var at spæla við leikur, sum vit kallaðu koppa og tallerkabrotini, sum vit funnu millum malagrótið í fjøruni. Eg kendi meg so hepna, um eg fann eitt leikapettið við onkrum mynstri á. So spældu vit Anna og fleiri fólk í húsi og gjørdu okkum hømiligudukkur, hentaðu sóljur og summardáar, sum vit bundu til vøkur blómutyssi ella drógu uppá tráð til hálsbond og armbond.

Vit lakkaðu paradís við passaligum lakksteinum, sum vit funnu niðast í ánni. Teir vóru myrkir og vakrir, men tá abbi smurdi okkurt feitt uppá teir, gjørdust teir svartir og ordiliga blankir, og tá vóru teir dýrgripir, sum vit høvdu við okkum inn aftur til klaksvíkar at vísa gentunum har.

Meira enn einaferð havi eg bjargað hønunum hjá Lovisu undan tí óreina hananum, tí hann var so herviligur at leypa uppá tær. Tá eg segði frá mínum bragdi, so flentu mamma og mostir bara.

Áin var akkurát líka spennandi tá, sum nú. Har fangaðu vit síl, og silgdu við flakum og tunnubátum á Lítla Fløtti. Nógvir vóru karmanir, og nógv stríð munnu mammur og ommur hava havt fyri at turka øll klæðini aftur, men ongantíð minnist eg, at tey vaksnu vóru ill við okkum fyri tað. Onkur hevði funnið uppá at rópa KÓPUR eftir honum ella henni, sum datt og fór undir, og so var man kópur fyri dagin, og tað var ikki so gott. Eingin tímdi ordiliga at verða kópur, so tað var helst ein góð og snild fyribyrging . Enn spæla øll børn, sum koma til Gjáar á Lítla Fløtti, og einaferð systirdóttirin sum smágenta hevði verið á fyrsta sinni í Tivoli í Keypmannahavn, og mamman spurdi hana, um tað var stuttligt, svaraði hon jú, men Lítli Fløttur var nógv stuttligari.

Tann 79 ára gamli Neli í Gortru kattakongur 2018

At sláa tunnu fastalávintsmánadag hevur verið vanligur siður við Gjógv - eins og aðrastaðni í landinum - so langt aftur, sum nakar veit um at siga. Tey elstu bygdarfólkini minnast frá barni av, at tá plagdu teir at sláa tunnu heimi við Byrgisá - beint oman fyri Geilina. Ein endi var spentur tvørtur um ánna - og har hekk so tunnan.

Ta einu ferðina var Kristian í Lon kattakongur - ikki var hann so lættur at fanga - men hann bleiv tó tikin og borin út í Lon. Tað var (og er) nevnliga siður, at kattakongurin skuldi takast og berast til hús. Ta ferðina var Jóan Petur í Horni ein av fyrireikarunum.